Đi trên Quốc lộ 1 từ bắc vào nam, khi
đến trụ km1513 thuộc tổ dân phố Trà Long 2, phường Ba Ngòi, TP. Cam Ranh
sẽ gặp 3 cây cầu có tên là: Trà Long, Suối Giữa, Suối Hinh. Nằm về phía
tây Quốc lộ 1, đoạn từ cầu Suối Giữa và cầu Suối Hinh có một ngôi mộ
cổ, trên ngôi mộ là một cây bồ đề cổ thụ, rễ cây bao trùm cả ngôi mộ.
Người dân địa phương quen gọi ngôi mộ cổ này là Mả Ông Tướng. Còn tên
thật của ông tướng là gì thì mỗi người giải thích một khác. Người thì
nói chủ nhân nằm dưới mộ là một ông tướng người Chàm; người cho rằng đó
là một ông tướng Tây Sơn. Hàng thế kỷ qua, ai là người an nghỉ dưới ngôi
mộ cổ này vẫn là một ẩn số.
Trong cuốn Lịch sử Đảng bộ huyện Cam
Ranh (1930 - 1975), năm 1994 ở trang 19 có ghi phần chú thích (1):
“Hiện nay còn một di tích là “Mả Ông Tướng” ở phía nam cầu Trà Long.
Nhưng bia không ghi rõ tên người, năm chết và đời vua nào lập mộ, chỉ
nói phong tước Thượng tướng quân và xây mả năm Giáp Tý. Trong “Việt Nam
sử lược” của Trần Trọng Kim có ghi năm Giáp Tý (1744), Chúa Nguyễn Phúc
Khoát xưng vương hiệu, đổi lại chế độ, định ra triều nghi. Có thể mả
được xây trong năm này”.
Còn trên Cổng thông tin điện tử TP. Cam Ranh, ngày 19-10-2011 có bài
viết “Khái quát về một số di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn thành
phố”, trong đó có viết về mộ ông Tướng như sau: “Ngôi mộ ẩn mình dưới
bóng cây cổ thụ bồ đề quanh năm xanh tốt bên vệ đường Quốc lộ 1 thuộc
phường Ba Ngòi (có 3 cửa sông chảy ra biển nên gọi Ba Ngòi). Về thân thế
và lai lịch của ngài đang được các cơ quan chức năng nghiên cứu song
không biết tự bao giờ mộ Ông Tướng được nhân dân trong làng tín ngưỡng
thờ cúng và trở thành nơi linh thiêng của người dân trong tỉnh và ngoài
tỉnh. Hàng năm, nơi đây vào dịp Tết cũng như xuân kỳ thu tuế, nhân dân
trong làng tổ chức lễ hội cầu an và các ngày đầu năm mới nhân dân trong
vùng thường đến đây hái lộc, cầu nguyện. Đây sẽ là một trong những điểm
du lịch tâm linh thu hút đông đảo du khách”.
|
Nhân đọc bài “Đi tìm danh tính của ông
tướng” được đăng trên Tạp chí Xưa & Nay số 408, tháng 7-2012 của tác
giả Nguyễn Văn Nghệ (thị trấn Diên Khánh), phải chăng ẩn số ngôi mộ cổ
Mả Ông Tướng ở TP. Cam Ranh đã được giải mã? Qua bài viết, với những
nguồn sử liệu phong phú, khoa học, tác giả đã cung cấp nhiều thông tin
khoa học về danh tính của vị tướng nằm dưới ngôi mộ tại Ba Ngòi hiện nay
chính là ông Tống Văn Khôi (có chỗ chép là Nguyễn Cửu Khôi), tiên tổ
người tỉnh Thanh Hóa, sau dời vào ở huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định.
Tống Văn Khôi là người can đảm, quả quyết, làm quan dưới triều Duệ Tông -
Chúa Nguyễn Phúc Thuần (1754 - 1777), dần thăng đến Thống suất Điều
khiển tướng sĩ năm doanh Gia Định.
Tháng 8 năm Tân Mão (1771), Mạc Thiên Tứ được tin nước Xiêm La chuẩn bị
đánh chiếm Hà Tiên, bèn cấp báo xin viện binh ở Gia Định. “Điều khiển
Nguyễn Cửu Khôi cho rằng năm trước Hà Tiên đã báo hão tin biên cấp, chỉ
làm mệt cho quan quân, nên không cho binh đến cứu”(2). Do không đem binh
đến cứu viện nên quân Xiêm La chiếm Hà Tiên. Vì lỗi không đem quân cứu
viện nên tháng 2 năm Nhâm Thìn (1772), Nguyễn Cửu Khôi bị giáng xuống
làm Cai đội.
Năm Ất Mùi (1775), quân Tây Sơn đánh chiếm Phú Yên - Khánh Hòa, Tống Văn
Khôi đem quân từ Gia Định tiến ra Khánh Hòa, đánh nhau với quân Tây Sơn
ở Tam Độc (Ba Ngòi ngày nay). Ông bị trọng thương do bị chém ngang cổ,
nhưng ông vẫn ngồi vững trên yên ngựa, hai tay vịn giữ không cho đầu của
mình rơi xuống. Sau đó, ngựa chạy đưa ông đi được một quãng thì người
và ngựa đều tử nạn, tại nơi này dân địa phương đã chôn cất cả người và
ngựa và lập thành nơi thờ tự tôn nghiêm.
Năm Gia Long thứ 9 (1810) định thứ vị cho các công thần trung tiết và
trong 114 vị, Tống Văn Khôi xếp vị trí thứ 105. Năm Minh Mạng thứ nhất
(1820) cho xây miếu Trung tiết công thần, ở gian chính giữa có tất cả 13
bài vị và bài vị của Tống Văn Khôi xếp vị trí thứ 13. Hiện nay, từ
đường Tống Phước tọa lạc tại số nhà 55 Võ Thị Sáu - Huế (*).
Mộ của ông được lập năm Giáp Tý (1804). Năm 2004, hai ông bà Trần Xuân
Bạch và Phạm Thị Lê An ở tiểu bang Texas (Hoa Kỳ) về quê đã tự nguyện
ủng hộ kinh phí trùng tu toàn bộ khuôn viên ngôi mộ Ông Tướng. Chung
quanh tường, nền và chân đế mộ được ốp gạch men. Tuy nhiên, có ý kiến
cho rằng việc lát gạch men cho một ngôi mộ cổ mang tính tương phản, vì
toàn bộ ngôi mộ bằng vật liệu hồ ô dước rêu phong cổ kính mà chung quanh
mộ lại là gạch men tân kỳ!
Tại Mả Ông Tướng ở Ba Ngòi, nhân dân cúng giỗ ngày 24 - 25-2 âm lịch,
còn bài vị của ông Tống Phước Khôi ở từ đường ghi: “Khâm sai Thống suất
Điều khiển Gia Định ngũ dinh tướng sĩ Khôi Ngô hầu Tống Phước Khôi phủ
quân thần chủ”, kế bên ghi: “Cửu nguyệt sơ thất nhật vong” (3) (mất ngày
7 tháng 9).
Thiết nghĩ, từ những thông tin mà tác giả Nguyễn Văn Nghệ và nhiều tác
giả khác cho chúng ta biết về thân thế và lai lịch của tướng Tống Văn
Khôi, các cấp chính quyền và các ngành chức năng cần có những việc làm
cụ thể, kịp thời để giúp cho các thế hệ con cháu có nhận thức đúng đắn
và là cơ sở để công tác duy tu, bảo tồn phát huy được giá trị.
Lê Viết Quân
----------------------
(1): Theo Lịch sử Đảng bộ huyện Cam Ranh (1930 - 1975), năm 1994 ở trang 19.
(2), (3), (*): Trích theo ý của tác giả Nguyễn Văn Nghệ.